Чаму трэба вакцынавацца ад каранавіруса?

Як бы нам ні хацелася, каб пандэмія скончылася самастойна, гэта малаверагодна альбо зойме занадта шмат часу. Да моманту заканчэння пандэміі, колькасць хворых і смярцей ад COVID-19 у свеце будзе вялікай. За кожным выпадкам хваробы і смерці стаяць людзі.

Найбольш хуткі і эфектыўны спосаб узяць вірус пад кантроль – гэта вакцынацыя. Чым больш людзей мае імунітэт да віруса, тым хутчэй ён перастане цыркуляваць у чалавечай папуляцыі.

 Каму трэба прышчапляцца?

Вакцына ў першую чаргу неабходная людзям, якія маюць высокія шанцы захварэць на каранавірус і атрымаць цяжкі ход захворвання з рызыкай смяротнага выніку (пажылыя асобы, асобы з хранічнымі захворваннямі лёгкіх і сэрца і г.д.). Прыярытэтная група таксама – асобы, якія паводле роду сваёй дзейнасці кантактуюць з вялікай колькасцю людзей і схільныя да высокай рызыкі інфікавання (медработнікі, настаўнікі, работнікі сацыяльнай абароны).

 На сённяшні дзень для вакцынацыі выкарыстоўваецца Расійская вакцына Гам-КОВИД-Вак (гандлёвая марка “Спутник V”), распрацаваная Нацыянальным даследчым цэнтрам эпідэміялогіі і мікрабіялогіі імя М.Ф. Гамалеі Міністэрства Аховы Здароўя Расіі.

 Што мы ведаем пра вакцыну Гам-Ковид-Вак (“Спутник V”)?

Гэта камбінаваная вектарная вакцына для прафілактыкі каранавіруснай інфекцыі, выкліканай вірусам SARS-CoV-2.

Вакцына атрымана біятэхналагічным метадам, пры якім не выкарыстоўваецца патагенны для чалавека каранавірус SARS-CoV-2.

Вакцына не ўтрымлівае ад’ювантаў, кансервантаў на аснове этылртуці. 

Ці можна захварэць ад прышчэпкі?

Вакцына не ўтрымлівае каранавірус, які выклікае COVID-19 (ні жывы, ні забіты), таму захварэць праз прышчэпку немагчыма. 

Як даследавалася бяспека і эфектыўнасць вакцыны, ці ёсць навуковае пацверджанне?

Вакцына “Спутник V” прайшла ўсе неабходныя выпрабаванні бяспекі і эфектыўнасці. Даныя апублікаваны ў аўтарытэтным навуковым часопісе The Lancet. 

Якая эфектыўнасць і бяспека вакцыны на сёння?

Вынікі выпрабаванняў паказваюць устойлівы моцны ахоўны эфект ва ўсіх узроставых групах удзельнікаў.  Эфектыўнасць вакцыны Гам-КОВИД-Вак супраць COVID-19 склала 91,6%, а супраць цяжкіх форм хваробы – на 100%.

Вакцына паказала добры профіль бяспекі. Ніякіх сур’ёзных непажаданых з’яў, што лічацца звязанымі з вакцынай, зарэгістравана не было (што пацверджана незалежным камітэтам).

Важна разумець, што не існуе 100% эфектыўных вакцын ні ад адной інфекцыі.

Якія супрацьпаказанні да вакцынацыі “Спутником V”?

Супрацьпаказанні для ўвядзення I кампанента:

• гіперадчувальнасць да якога-небудзь кампанента вакцыны або вакцыны, якая змяшчае аналагічныя кампаненты;
• цяжкія алергічныя рэакцыі ў анамнезе;
• вострыя інфекцыйныя і неінфекцыйныя захворванні;
• абвастрэнне хранічных захворванняў (вакцынацыю праводзяць не раней як праз 2–4 тыдні пасля выздараўлення або рэмісіі);
• цяжарнасць і перыяд груднога выкормлівання;
• узрост да 18 гадоў.

Супрацьпаказанні для ўвядзення II кампанента:

Цяжкія поствакцынальныя ўскладненні (анафілактычны шок, цяжкія генералізаваныя алергічныя рэакцыі, сутаргавы сіндром, тэмпература вышэй за 40 град і г.д.) на ўвядзенне кампанента i вакцыны. 

Як праходзіць вакцынацыя?

I этап. Увядзенне першага кампанента вакцыны:

– Агляд урачом-спецыялістам (урач правядзе агульны агляд, вымерае тэмпературу, возьме згоду на прышчэпку, праінфармуе аб магчымых пабочных рэакцыях і дасць рэкамендацыі аб дзеяннях пасля вакцынацыі).

– Вакцынацыя (вакцына ўводзіцца седзячы або лежачы, строга ўнутрымышачна ў верхнюю траціну пляча – у дэльтападобную мышцу або сцягно).

– Назіранне пасля працэдуры на працягу 30 мін (трэба заставацца ў паліклініцы на працягу паўгадзіны пасля працэдуры для своечасовага аказання спецыялізаванай медыцынскай дапамогі ў выпадку неабходнасці).

Першая доза вакцыны не з’яўляецца абаронай ад інфікавання і захворвання COVID-19.

II этап. Увядзенне другога кампанента вакцыны:
На 21 дзень (без уліку дня вакцынацыі) неабходна паўторна з’явіцца да ўрача для ўвядзення другога кампанента. Працэдура праходзіць аналагічна першаму этапу вакцынацыі. 

Што трэба рабіць пасля вакцынацыі?

Асаблівых абмежаванняў пасля вакцынацыі няма. На працягу некалькіх дзён пасля прышчэпкі можна ўстрымацца ад наведвання сауны, лазні, пазбягаць празмерных фізічных нагрузак, не ціснуць і не церці месца ін’екцыі, каб не справакаваць узмацненне мясцовай рэакцыі. Пры пачырваненні, ацёчнасці, балючасці месца вакцынацыі можна прыняць антыгістамінныя сродкі. Пры павышэнні тэмпературы цела пасля вакцынацыі – нестэроідныя супрацьзапаленчыя сродкі.

Якія пабочныя рэакцыі могуць паўстаць?

У большасці выпадкаў прышчэпка пераносіцца добра, пабочныя эфекты не назіраюцца. Непажаданыя рэакцыі могуць развівацца ў першыя-другія суткі пасля вакцынацыі і вырашаюцца на працягу 3-х наступных дзён.

Часцей за іншых могуць узнікнуць кароткачасовыя агульныя (непрацяглы грыпападобны сіндром, які характарызуецца дрыжыкамі, павышэннем тэмпературы цела, артралгіяй, міалгіяй, астэніяй, агульным недамаганнем, галаўным болем) і мясцовыя рэакцыі (балючасць у месцы ін’екцыі, гіперэмія, ацёчнасць).

Радзей адзначаюцца млоснасць, дыспенсія, зніжэнне апетыту, часам – павелічэнне рэгіянарных лімфавузлоў. У некаторых пацыентаў магчыма развіццё алергічных рэакцый, кароткачасовае павышэнне ўзроўню пячоначных трансаміназ, крэатыніну і крэатынфосфакіназы ў сываратцы крыві.

Аб сур’ёзных (ліхаманка вышэй 40, ацёк у месцы ін’екцыі больш за 8 см) і незвычайных рэакцыях неабходна паведамляць урачу.

ВАЖНА!!! Вакцыны – гэта лекавыя сродкі, не быць пабочных эфектаў у іх не можа. Наадварот, чым даўжэйшы спіс пабочных эфектаў, тым лепш вывучана вакцына. Рызыка мець цяжкую форму захворвання вышэй за рызыкі ўзнікнення пабочных эфектаў пры вакцынацыі.  

Ці можна прышчапляцца перахварэлым на COVID-19 раней?

Інструкцыя да вакцыны не забараняе вакцынацыю асоб, якія перанеслі каранавірусную інфекцыю раней. Але перахварэлыя на COVID-19 могуць адкласці вакцынацыю на 3–6 месяцаў (незалежна ад цяжару ходу інфекцыі).

Часам бывае так, што пасля хваробы (асабліва пры лёгкім ходзе) ахоўныя антыцелы не фарміруюцца або досыць хутка згасаюць, і чалавек становіцца ўразлівы да паўторнага заражэння. Аднак перад прышчэпкай неабавязкова здаваць тэст на каранавірус, бо вакцынацыя падчас бессімптомнага ходу каранавіруснай інфекцыі не прынясе шкоды здароўю. 

Што рабіць, калі прапусціў другую прышчэпку? Ці трэба ўводзіць другую дозу са спазненнем?

Вакцына праводзіцца па двухкампанентнай схеме. Нягледзячы на тое, што частковы імунітэт фарміруецца ўжо пасля першай дозы, важна атрымаць другую дозу, нават калі другая доза будзе ўведзена са спазненнем на некалькі дзён ці тыдняў. Першая доза фактычна ўяўляе новы антыген імуннай сістэме, запускае яе. А другая доза дае паўторны імпульс імуннай сістэме, запускае не толькі выпрацоўку антыцелаў, але і Т-клеткавы імунітэт, фарміруюцца клеткі памяці, якія затым захоўваюцца на працягу доўгага часу. 

Што рабіць, калі захварэў пасля першай прышчэпкі? Ці рабіць другую дозу?

Калі ў перыяд пасля першай дозы вакцыны супраць каранавіруснай інфекцыі вы захварэлі на якое-небудзь інфекцыйнае захворванне, напрыклад ВРВІ, то паводле інструкцыі вакцынацыю трэба адкласці да выздараўлення (да нармалізацыі тэмпературы пры лёгкім ходзе) або на 2–4 тыдні (у залежнасці ад стану, гэта вызначыць урач). Але трэба быць упэўненым, што гэта не каранавірусная інфекцыя. Калі вы захварэлі на каранавірусную інфекцыю, то другую дозу вакцыны варта адкласці на 3–6 месяцаў пасля выздараўлення. 

Ці трэба насіць маску пасля вакцынацыі і прытрымлівацца іншых мер прафілактыкі інфекцыі?

Імунітэт пасля прышчэпкі пачынае фарміравацца не адразу, найбольш поўная абарона фарміруецца праз 1–2 тыдні пасля ўвядзення другога кампанента. Пакуль няма даных, ці прадухіляе вакцынацыя бессімптомнае носьбіцтва.

Таму пасля вакцынацыі супраць COVID-19 неабходна выконваць усе меры індывідуальнай прафілактыкі: насіць маскі, часцей мыць рукі і выконваць сацыяльную дыстанцыю.

Такія абмежавальныя меры, відаць, прыйдзецца выконваць, пакуль не будзе вакцынавана значная частка насельніцтва і пакуль пандэмія не будзе спынена. 

Ці можна рабіць прышчэпку ад COVID-19, калі я з’яўляюся кантактам 1 ўзроўню?

Вакцынацыю кантактаў 1 ўзроўню можна праводзіць пасля заканчэння перыяду медыцынскага назірання. 

Ці можна выкарыстоўваць вакцыну для лячэння ўжо хворых людзей?

Вакцына выкарыстоўваецца толькі для прафілактыкі інфекцыі. Любое вострае інфекцыйнае захворванне з’яўляецца часовым супрацьпаказаннем для вакцынацыі. 

Ці будзе імунітэт доўгатэрміновым?

Вытворца вакцыны “Спутник V” сцвярджае, што двухразовая схема ўвядзення дазваляе сфарміраваць працяглы імунітэт. Вопыт прымянення вектарных вакцын (пры двухразовай схеме ўвядзення) паказвае, што імунітэт захоўваецца да 2-х гадоў. Але на сённяшні дзень гэта толькі прагнозы, бо перыяд назірання прышчэпленых пакуль не працяглы. З часам з’явяцца даныя і мы даведаемся аб працягласці імунітэту. Нават калі ён будзе не дастаткова доўгім, гэтае пытанне вырашаем увядзеннем дадатковых (бустарных) доз вакцын. 

Ці магчыма, што вакцынаваны супраць COVID-19 чалавек усё роўна заразіцца?

Хоць некаторыя вакцыны супраць COVID-19, відавочна, валодаюць высокай эфектыўнасцю, ні адна вакцына не забяспечвае 100%-ную абарону. У выніку можа быць невялікі працэнт людзей, у якіх пасля вакцынацыі ад COVID-19 абарона не развіваецца належным чынам. Акрамя спецыфічных характарыстык вакцыны, на эфектыўнасць вакцыны могуць уплываць некалькі фактараў, такія як узрост чалавека, яго асноўны стан здароўя або папярэдні кантакт з COVID-19. Пакуль невядома, як доўга захаваецца імунітэт ад розных вакцын супраць COVID-19. Таму важна нават пасля вакцынацыі выконваць меры прафілактыкі.